Δευτέρα 19 Νοεμβρίου 2012

100 χρόνια από την απελευθέρωση του Αγίου Όρους


          Η Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους εόρτασε με ιδιαίτερη λαμπρότητα την απελευθέρωση του Άθωνα από τον τουρκικό ζυγό και την ενσωμάτωσή της στο Ελληνικό Κράτος, ως αυτοδιοίκητο τμήμα του. Το πρώτο γεγονός έλαβε χώρα στις 2 Νοεμβρίου 1912 και το δεύτερο το 1924. Με τον τρόπο αυτό τέθηκε τέρμα σε κινήσεις που διασάλευαν τον ειρηνικό βίο των μοναχών πριν από το 1912.
Την περίοδο που ακολούθησε την επανάσταση του 1821 είχε ξεκινήσει ένας ιδιόρρυθμος εθνοφυλετικός αγώνας μεταξύ των Ορθοδόξων για κατάληψη μονών, σκητών και κελλιών. Επειδή οι κανονισμοί απαγόρευαν την ίδρυση νέων μονών, οι εμπλεκόμενοι καταλάμβαναν κελλιά, τα οποία στη συνέχεια ανύψωναν σε σκήτες με απώτερο στόχο την αναγνώρισή τους ως μονές. Την τακτική αυτή εφάρμοσαν πρώτοι οι Βούλγαροι, οι οποίοι από τα μέσα του 18ου αιώνα κατείχαν εκτός από τη μονή Ζωγράφου και τη μονή Χελανδαρίου, ενώ το 1835 κατέλαβαν το παλαιό κελλί του Ξυλουργού και το μετέτρεψαν σε κοινόβιο σκήτη.
Από το 1835 και οι Ρώσοι μοναχοί άρχισαν να διοργανώνουν σκήτες και να καταλαμβάνουν κελλιά. Έτσι, το 1839 κατέλαβαν την σκήτη του προφήτη Ηλία, ενώ το 1849 κατέλαβαν το κελλί του αγίου Ανδρέα στις Καρυές, το οποίο μετέτρεψαν σε κοινόβιο σκήτη. Το 1863 οι Ρώσοι με τον Μακάριο Σούσκιν κατέλαβαν την μονή Παντελεήμονος, με την απομάκρυνση από αυτήν 28 Ελλήνων μοναχών. Οι Ρουμάνοι συνέστησαν το 1855 τη σκήτη του Τιμίου Προδρόμου, ενώ την ίδια εποχή οι Ίβηρες (Γεωργιανοί) απέτυχαν να καταλάβουν την μονή Ιβήρων. Από το 1896 άρχισαν να εισέρχονται σταδιακά Σέρβοι μοναχοί στη μονή Χελανδαρίου, την οποία τελικά έθεσαν υπό τον έλεγχό τους.
Αποτέλεσμα αυτών των κινήσεων ήταν ο πληθυσμός των Αγιορειτών μοναχών το 1910 να αποτελείται από 4800 Ρώσους, 3900 Έλληνες, 500 Βούλγαρους, 500 Ρουμάνους, 150 Σέρβους και ορισμένους Γεωργιανούς. Στο πλαίσιο των εθνοφυλετικών πιέσεων εντάσσεται η δήμευση των κτημάτων των μονών του Αγίου Όρους στη Βεσσαραβία και τη Γεωργία το 1916.
Οι Βαλκανικοί πόλεμοι και η ελληνική επικράτηση έθεσε τέρμα στις προσπάθειες εθνικής επικράτησης των μοναχών στο Άγιο Όρος. Παρόλα αυτά ο αγώνας συνεχίστηκε σε διπλωματικό επίπεδο ως το 1923, όταν με τη Συνθήκη της Λωζάννης αναγνωρίσθηκε η ελληνική κυριαρχία στο Άγιο Όρος. Το 1924 επικυρώθηκε νομοθετικά ο Καταστατικός Χάρτης, ο οποίος ορίζει το αυτοδιοίκητο καθεστώς του Αγίου Όρους.
            Ασφαλώς, η ιστορία του Αγίου Όρους δεν περιορίζεται στα τελευταία διακόσια χρόνια. Η έναρξη, ανάπτυξη και διαμόρφωση του μοναχικού βίου στην περιοχή εντάσσεται στην περίοδο της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Παρόλα αυτά, οι δυο τελευταίοι αιώνες είναι οι σημαντικότεροι, καθώς την περίοδο αυτή οριστικοποιήθηκε το σημερινό καθεστώς της περιοχής και τέθηκαν οι βάσεις για μια ειρηνική πνευματική συνύπαρξη των μοναχών του Άθωνα.